Anagold Madencilik Sanayi ve Ticaret A.Ş.’nin faaliyet gösterdiği Çöpler Altın Madeni sahasındaki yığın liç sahasının ardından; Erzincan’ın İliç ilçesinde altın üreten tesisin kayarak 9 işçinin yeraltında kalmasıyla gözler olayın soruşturulmasına ve sorumlu zanlılara çevrildi. Erzincan Cumhuriyet Başsavcılığı’nın başlattığı soruşturma kapsamında 4 kişi gözaltına alındı. Başsavcılık, olayın araştırılması için 7 kişilik bilirkişi heyeti görevlendirdi. Çevre, madencilik, jeoloji, iş sağlığı, kimya, inşaat ve tarım alanlarında uzman olan heyet, heyelanın nedenleri ve faillerini araştıracak. Savcılık soruşturması bilirkişi heyetinin raporu doğrultusunda karara bağlanacak.
Peki altın madenindeki heyelanın sorumlusu kim?
Madendeki siyanür sızıntısına ilişkin 21 Haziran 2022’de suç duyurusunda bulunan Türkiye İşçi Partisi (TİP) Parti Meclis Üyesi Avukat Özgür Urfa, DW Türkçe’ye konuştu. Dokuz çalışanın kaybolduğu olaydan madendeki firma sahiplerinin, yöneticilerin ve iş güvenliği uzmanlarının sorumlu olduğunu belirten Urfa, ikinci olarak kamu görevlilerinin sorumluluğunun gündeme geleceğini kaydetti. Urfa, 2 yıl önce yaşanan siyanür sızıntısıyla ilgili soruşturma yürütüldüğünü hatırlatarak, “Madede ÇED raporunu imzalayan Murat Kurum, bugün yaşanan felaketin de sorumlusudur. Çünkü dünkü olay sadece bir olay değil. Bir günlük olay ama geçmişten günümüze yaşanan bir dizi olayın sonucu. Yeterli önlem alınsaydı dünkü olay meydana gelecekti.” “Felaket olmazdı. Bu birkaç kişinin hatasından kaynaklanan bir olay değil” değerlendirmesini yapıyor.
Avukat Özgür Urfa: Kasten öldürme suçu var
Peki tutuklu şüpheliler hangi suçlardan soruşturulabilecek? Avukat Özgür Urfa, bu durumda Türk Ceza Kanunu’nda düzenlenen bilinçli taksirle ölüme sebebiyet verme suçunun ele alınamayacağını belirtiyor. Urfa, “Ölüm apaçık sorumsuzluk sonucu meydana geldiği için şüphelilerin kasten öldürme suçundan yargılanması gerektiğini” vurguluyor ve “Çünkü bu kasten olmuştur” diyor.
Avukat Urfa, bu olaydan 2022 yılında siyanür sızıntısı konusunda takipsizlik kararı veren savcı ile itirazı reddeden hakimin de sorumlu olduğunu belirtiyor ve şunları söylüyor:
“Siyanür sızıntısı örtbas edildi. Şimdi büyük bir kitlesel değişim yaşanıyor. Burada bir ihmal veya kaza olması mümkün değil. En kötüsü de kasti bir cinayetin söz konusu olması mümkün. Bilinçli ihmalden yola çıkılarak soruşturma yapılıyor” tıpkı deprem belgelerinde olduğu gibi faillerin ödüllendirilmesi anlamına gelecektir. Siyanür “Sızıntı sırasında soruşturmanın bakanlık yetkililerine kadar genişletilmemesi de bir cezasızlık politikasıdır. O dönemde şirketin faaliyetlerinin durdurulması gerekiyordu. Eğer gerekli tespitler yapılmış olsaydı ve usulsüzlükler nedeniyle ruhsat iptali söz konusu olsaydı maden faaliyete geçmeyecekti.”
Avukat Arif Ali Cangı: Bu bilerek işlenmiş bir cinayettir
Sızıntıya ilişkin 2022 yılında suç duyurusunda bulunan diğer isim Çevre ve Ekoloji Avukatı Arif Ali Cangı ise DW Türkçe’ye yaptığı açıklamada yaşananların sıradan bir heyelan olmadığını belirtti. Kayma alanının, firmanın topraktan çıkardığı cevheri kırıp yaydığı ve üzerine siyanür püskürtülerek altının ayrıştırıldığı alan olduğuna dikkat çeken Cangı, “O kayan toprak, çamur, tehlikeli atık yığınıdır. Siyanür ve ağır metallerle kaplı. Dolayısıyla heyelan diyerek bunu küçümsemenin bir manası yok. Bu heyelandır.” “Bilerek işlenmiş bir cinayettir” değerlendirmesini yapıyor.
Çöpler Altın Madeni ile ilgili vakalarda uzmanların iki bilimsel uyarı yaptığını anlatan Cangı, bunlardan birinin bu sızıntı alanının kayma riski, diğerinin ise atık havuzunun patlama riski olduğuna dikkat çekiyor. Altın madenciliğinde en büyük iki tehlikenin bunlar olduğuna işaret eden Cangı, “Siyanür solüsyonunu taşıyan borunun çatlaması üzerine 3 saat boyunca siyanür çevreye yayıldı. Olayın ardından birçok kişi ve kurum hakkında suç duyurusunda bulunuldu. Gerekli inceleme yapılsaydı bugünkü olay olmayacaktı.Çevre Bakanlığı “Kamuoyunun baskısıyla o madeni iki ay süreyle kapattılar. Ama bu madeni yeniden açmak için iki ay boyunca ne gibi önlemler aldılar?” diye soruyor.
“Geleceğini söyleyen bir felaket vardı”
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’nın 2023 yılının ağustos ayında burada denetim yapıldığını açıkladığını anlatan Cangı, kurulan denetim kurulunun her ay gidip tesisi denetlemesi gerektiğine dikkat çekiyor. Firmanın verdiği numunelere göre kontrollerin yapıldığını belirten Cangı, “Bu tür faaliyetler riskli ve tehlikeli faaliyetlerdir. Kontrol olmayınca bunun olmaması mümkün değildi. Geliyor diyen bir felaket yaşandı. Orada toprak altında kalan 9 işçinin ölümünün yanı sıra o bölge felakete uğramış olabilir.” “Aslında iyileşemeden zehirlenip yok edilmesine sebep olan bir cinayettir. Bu önceden planlanmış bir cinayettir” diyor.
“Siyasi iktidar da sorumludur”
Bu olayda şirketin her yönüyle sorumlu olduğunu belirten Avukat Cangı, Erzincan’da bu şirketin sponsorluğunda faaliyet gösteren herkesin de sorumlu olduğunu savunuyor. Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı ile Valiliğin de sorumlu olduğunu vurgulayan Cangı, “Siyasi iktidar da sorumlu değil mi? Siyasi iktidarın izniyle.”
Tüm sorumluların yakalanıp yargılanması gerektiğini kaydeden Cangı, “Bunu yapmazsak 20’ye yakın altın madeni işletmesi aynı şekilde faaliyet gösteriyor. Her birinde benzer olaylar yaşayacağız” uyarısında bulunuyor.
2022 yılındaki sızıntı nasıl oldu, soruşturma nasıl kapatıldı?
Çöpler Altın Madeni’nde yaşanan facia, 2022 yılında dikkatleri bir kez daha siyanür sızıntısı ve soruşturmaya çevirdi. İnşaatına 2009 yılında başlanan ve 2010 yılında altın üretimine başlanan Çöpler Madeni’nde 21 Haziran 2022’de siyanür borularının patlaması sonucu çevre felaketi yaşandı. Çevre örgütleri ve yerel halk, Fırat Nehri’ne dökülen Sabırlı Çayı’na siyanürün boşaldığını belirtti. Nehir ve Barajı toprağa ve suya karıştırıp, sorumlular hakkında suç duyurusunda bulunduk.
2022 yılında altın madeninde siyanür sızıntısı meydana geldi. Fotoğraf: Airbus/Google Earth
Erzincan Cumhuriyet Başsavcılığı’nın talimatıyla bölgeye giden İliç İlçe Jandarma Komutanlığı ekiplerinin hazırladığı raporda, 21 Haziran 2022 günü saat 02.45’te boruda yırtık tespit edildiği belirtildi. Asansör bölümünde (28) siyanür çözeltisi pompalanmış ve eğime bağlı olarak yaklaşık 20 metreküp siyanür çözeltisi asansör 27’ye aktarılmıştır. 26 numaralı teleferik, 25 numaralı teleferik ve süzme alanının doğu erişim yoluna aktığı kaydedildi.
Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı’na bağlı uzmanlar da 23-24 Haziran 2022 tarihlerinde bölgeyi kontrol etti. Kontrol sonunda hazırlanan raporda, “Tesis içerisinde kimyasal madde ile kirlenen alanlar” belirtildi. Yığın liç sahasında oluşan ve işletme yetkilileri tarafından yaklaşık 20 metreküp olduğu bildirilen siyanür içeren çözeltiye gerekli kimyasallarla müdahale edilmiş ve kirlenen malzeme toprak yüzeyinden kazınarak liç sahasına taşınmıştır.” Raporda, kontrol sırasında siyanürlü solüsyonun aktığı güzergahtan ve kuru dere yatağındaki su birikintisinden gerekli analizlerin yapılması için 26 numune alındığı kaydedildi.
16 milyon TL ceza kesildi
Yapılan kontrol sonucunda Bakanlık, çevre kirliliği nedeniyle firmaya 16 milyon 441 bin TL ceza kesti. Bakanlık ayrıca böyle bir olayın tekrar yaşanmaması veya rastgele bir sızıntı durumunda siyanür çözeltisinin tesisten çıkmasının önlenmesi amacıyla tesisteki çevre tedbirleri tamamlanana kadar faaliyetin durdurulmasına karar verdi. Madenin Çevre İzin ve Lisans Belgeleri de iptal edildi. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı 33 eksiklik tespit ederek madene 594 bin 651 TL ceza kesti.
Ancak Çöpler Madeni kısa bir süre sonra 22 Eylül 2022’de verilen izinlerle yeniden açıldı.
Uzmanlar, “Liç alanında olumsuzluk yok” dedi
Savcının soruşturması kapsamında bilirkişi heyetinin 11 Ekim 2022 tarihli bilirkişi raporunda, “Sahada yapılan inceleme doğrultusunda açık ocakta madenciliğe olumsuz bir etkisi bulunmadığı” ileri sürüldü. ve yığın liç sahası” maden mühendisliği açısından. Raporda, çevre mühendisliği açısından “Yer altı ve yer üstü su kaynaklarını kirleten, hava kirliliğine neden olan ve/veya hava kalitesini bozan hiçbir faaliyet bulunmadığı, atıkların düzenli olarak bertaraf edildiği” belirtildi. Atıkların bertarafına ilişkin yerleşik sistemlerin mevcut olması ve çevreye olumsuz bir etkisinin bulunmaması.” “Durumun tespit edilemediği” iddia edildi.
İliç’teki madende bilirkişi incelemesi yapıldı
Bu resmi görüntülemek için lütfen JavaScript’i etkinleştirin ve HTML5 videoyu destekleyen bir web tarayıcısına geçmeyi düşünün
Bilirkişi raporunun ziraat mühendisliği açısından değerlendirilmesinde, “Kaza sırasında çevreye akan kimyasal içerikli sıvının da tesis dışına taştığı” kaydedildi. Raporda, bu taşma sonucu kazanın meydana geldiği bölgenin alt kotunda yer alan Sabırlı Deresi’ne doğru kimyasal içerikli su aktığı, ancak derenin kuru bir dere olması ve herhangi bir kazanın meydana gelmemesi nedeniyle kimyasal madde içeren suyun aktığı belirtildi. Olay sırasında yağışın devam etmesi nedeniyle yüzey akışı devam etmedi ve tesis çalışanları bunu nötralize etmek için başka bir kimyasal uyguladı. kaydedildi. Raporda, tesisin Fırat Nehri’nin üst seviyesinde ve nehre yakın olması nedeniyle gelecekte öngörülemeyen kazalar nedeniyle canlılar için risk oluşturduğu ancak tarıma olumsuz bir etkisinin bulunmadığı belirlendi. mevcut durum. Kimya mühendisliği açısından olumsuz bir durumun olmadığı savunuldu.
Şüpheliler “kasten yoktu” diyerek yargılanmadı
Soruşturma sonucunda Anagold şirketi ve 11 şüpheli hakkında 31 Ekim 2022’de takipsizlik kararı verildi. Kararda, suçtan haklarında iddianame düzenlenmesini gerektirecek yeterli delilin bulunmadığı ileri sürüldü. Maden sahasındaki siyanür solüsyonunu pompalayan borunun basınç nedeniyle patladığını ve bunun sonucunda siyanür solüsyonunun maden sahasına girip çıkarak toprağa karıştığını belirterek, “çevreyi kasten kirletme” suçundan dava açtı. Savcılık, hatanın ihmal yoluyla çevreyi kirletmek olduğunu ileri sürerek şüphelilere para cezası verdi. Şüpheliler cezayı ödeyerek davadan kurtuldu.
